U prethodnom periodu pisali smo o odnosu IT kompanija i programera, te pravima i odnosima IT kompanija i programera propisanim Zakonom o autorskom i srodnim pravima, pre svega u vezi sa komercijalnim iskorišćavanjem računarskih programa/softvera od strane IT kompanija i mogućnostima IT kompanija da vrše izmene, prilagođavanja i druge adaptacije računarskog programa/softvera kao autorskog dela. Međutim, da li se navedena pravila odnose i na dizajnere, odnosno kakva je situacija kada su u pitanju odnosi IT kompanija i dizajnera po istim pitanjima- pitanjem komercijalnog iskorišćavanja grafičkog dizajna u okviru digitalnih sadržaja od strane IT kompanija i mogućnostima IT kompanija da vrše izmene, prilagođavanja i druge adaptacije digitalnih sadržaja u domenu njihovog dizajna.
Naime, većina digitalnih sadržaja (internet sajtovi, mobilne aplikacije, web servisi, programi za rad na računaru, računarske igre itd.) (u daljem tekstu: digitalni sadržaji) sadrže određeni grafički dizajn, koji, kao originalna duhovna tvorevina, može imati svojstvo autorskog dela. Shodno tome, dizajneri su autori koji raspolažu autorskim imovinskim pravima, o kojima smo pisali u prvom članku u serijalu. Imajući u vidu da grafički dizajn predstavlja sastavni deo digitalnog sadržaja, postavlja se pitanje da li se u vezi sa grafičkim dizajnom digitalnog sadržaja primenjuju opšta pravila Zakon o autorskom i srodnim pravima ili se izuzeci od generalnih pravila, koja smo u prethodnim člancima naveli za programere i računarske programe, mogu da primenjivati i na dizajnere.
Naime, ponovićemo da Zakon o autorskom i srodnim pravima propisuje izuzetak odnosu na opšta pravila kada su u pitanju računarski programi sačinjeni u radnom odnosu i to tako da IT kompanija kao poslodavac postaje isključivi nosilac svih prava u vezi sa računarskim programom/softverom koji sačini njegov zaposleni programer, bez vremenskog ograničenja. Takođe, Zakon o autorskom i srodnim pravima i u slučaju ugovora o narudžbini računarskog programa utvrđuje da naručilac, u našem slučaju IT kompanija, stiče sva prava iskorišćavanja računarskog programa/softvera koji je sačinjen od strane samostalnog programera, po narudžbini IT kompanije.
Međutim, kako grafički dizajn digitalnog sadržaja ne predstavlja računarski program, prema našem mišljenju, navedeni izuzeci od opštih pravila iz Zakona o autorskom i srodnim pravima ne primenjuju se na dizajn digitalnog sadržaja već isključivo sa softver- programski kod, odnosno softverski razvoj konkretnog programa, odnosno digitalnog sadržaja. To znači da će, prema opštim pravilima Zakona o autorskom i srodnim pravima, IT kompanija moći da dizajn digitalnog sadržaja koji je sačinio njen zaposleni koristi samo u periodu od 5 godina i to isključivo u okviru svoje privredne delatnosti. Drugim rečima, nakon isteka perioda od 5 godina, prestaje pravo IT kompanije, kao i klijenata IT kompanije, da koriste digitalni sadržaj bez saglasnosti grafičkog dizajnera, jer prema Zakonu o autorskom i srodnim pravima po isteku 5 godina grafički dizajner postaje ponovo isključivi nosilac svih prava na dizajnu koji je sačinio.
Kada je pitanju izrada grafičkog dizajna od strane eksternog saradnika, npr. preduzetnika koji pruža usluge dizajniranja, kako je navedeni izuzetak opet ograničen isključivo na računarski program, opšta pravila propisuju još užu sadržinu prava koja stiče IT kompanija. Zapravo, ukoliko ugovorom nije drugačije definisano, IT kompanija bi smela samo da objavi grafički dizajn i da stavi jedan primerak digitalnog sadržaja u promet, dok bi sva druga prava zadržao dizajner. Konačno, takav odnos, koji se zasniva na zakonskim odredbama a ne na jasnom ugovornom definisanju, rezultira time da IT kompanija zapravo ima veoma uzak obim prava koja IT kompaniji suštinski onemogućavaju da koristi svoj proizvod na tržištu.
Imajući u vidu navedeno, jasno je da u slučaju dizajnera postoji još veća potreba da IT kompanije ugovorom o radu sa svojim zaposlenima, odnosno ugovorima o saradnji sa eksternim saradnicima, jasno urede svoja prava kako bi bili u mogućnosti da koriste sačinjeni grafički dizajn u skladu sa svojim potrebama i da digitalne sadržaje, koji su njihov proizvod i koji su nastali u njihovoj organizaciji, koriste i plasiraju na tržištu bez ograničenja.
Ukoliko se navedenom dodaju i sporna pitanja koja postoje i kod programera, a koja se, shodno opštem načinu uređivanja odnosa iz Zakona o autorskom i srodnim pravima, javljaju i prema dizajnerima i koja se tiču mogućnosti ustupanja digitalnih sadržaja od strane IT kompanija svojim klijentima, zatim ovlašćenja IT kompanija i njihovih klijenata da vrše izmene, prilagođavanja, adaptacije i druge prerade grafičkog dizajna digitalnih sadržaja, te pravima dizajnera na eventualnu dodatnu naknadu od komercijalnog iskorišćavanja autorskog dela, prema našem mišljenju, svaki slučaj nedovoljno jasnog ugovornog definisanja međusobnih prava i obaveza IT kompanija i dizajnera može dovesti do neočekivanih komplikacija odnosa.
