S tim u vezi, pre svega treba imati u vidu da u vezi sa izmenama, prilagođavanjima, adaptacijama i drugim diranjem menjanjem računarskog programa/softvera, kao autorskog dela, mogu se razdvojiti dve vrste izmena:
Jedna vrsta izmena jesu izmene koje predstavljaju korpus autorskih moralnih prava jer se radi o izmenama kojima se menja suština računarskog programa/softvera, te time zapravo zadire u integritet autorskog dela.
Druga vrsta izmena predstavljaju prilagođavanja, adaptacije i druge, manje izmene računarskog programa/softvera, kojima se ne menja sama suština autorskog dela, odnosno ne narušava se integritet autorskog dela.
Kada se radi o suštinskim izmenama, a kada o prilagođavanjima i manjim izmenama, zavisi od konkretne situacije i teško je unapred dati jasnu odrednicu o tome kakve izmene spadaju po koju od navedenih vrsta.
Stoga, sada ćemo se osvrnuti na odnos IT kompanija i programera u domenu navedenih izmena računarskog programa/softvera kako bi smo prezentovali kakve su mogućnosti IT kompanija da slobodno razrađuju (u najširem smislu reči obuhvatajući sve izmene) računarskog programa/softvera koji sačine njeni zaposleni ili eksterno angažovani programeri.
Kada se radi o izmenama kojima se menja suština računarskog programa/softvera, treba naglasiti da pravo da vrši takve izmene ili da drugome dozvoli vršenje takvih izmena predstavlja neotuđivo moralno pravo programera, kao autora. Drugim rečima, takve izmene može vršiti samo programer ili tačno određeno lice kome je programer tako nešto dozvoli. To nadalje znači da IT kompanija može vršiti takve izmene računarskog programa/softvera samo pod uslovom da je od zaposlenog, odnosno eksterno angažovanog programera, unapred dobila dozvolu da vrši odnosne izmene računarskog program/softvera. Međutim, važno je napomenuti da čak i u slučaju da IT kompanija ima takvu dozvolu programera, navedeno ne obuhvata i ovlašćenje IT kompanije da predmetne izmene računarskog programa/softvera omogući svojim klijentima. To je iz razloga što samo autor može dati dozvolu tačno određenom licu da vrši izmene njegovog autorskog dela. Kao rezultat toga, klijenti IT kompanija kojima je isporučen računarski program/softver ne bi mogli da samostalno vrše izmene računarskog programa/softvera shodno svojim potrebama ili da za tako nešto angažuju neko treće lice, već bi za potrebne izmene morali da se obrate IT kompaniji koja im je sačinila računarski program/softver. Takva situacija svakako ide u prilog IT kompanijama, jer će u slučaju potrebe za suštinskim modifikacijama računarskog programa/softvera, klijenti morati da se obrate njima i neće moći da angažuju nekog trećeg, kao što je konkurentska IT kompanija ili sami da vrše izmene.
Izuzetno, suštinske izmene su moguće i bez pristanka programera koji je sačinio računarski program/softver ukoliko je tako nešto neophodno radi omogućavanja konkretnog korišćenja programa shodno tehničkom obliku korišćenja, kao i dobroj poslovnoj praksi. Međutim, u vezi sa ovim treba biti veoma oprezan, s obzirom da ne postoje jasni standardi o tome kada se primenjuje ovaj izuzetak, dok u slučaju spora, sudska praksa veoma često staje na stranu autora ukoliko prava nisu jasno definisana.
Sa druge, strane, ukoliko se radi samo o prilagođavanjima, adaptacijama i drugim, manjim izmenama računarskog programa/softvera, kojima se ne menja sama suština, takve izmene spadaju u korpus autorskih imovinskih prava. To znači da u slučaju zaposlenog programera, a naročito ukoliko su odnosi regulisani na način kao što smo govorili u prethodnom članku (link), IT kompanija ne bi imala bilo kakvih smetnji da samostalno vrši takve izmene, kao i da svojim klijentima omogući vršenje predmetnih izmena bez bilo kakvih prepreka u vidu autorskih prava programera. Isto tako, kada se radi o eksterno angažovanim programerima, ukoliko su odgovarajućim ugovorom na IT kompaniju isključivo preneta sva autorska imovinska prava, IT kompanija i klijenti IT kompanija bi mogli samostalno da vrše potrebne modifikacije koje su u ovom obimu.
Dakle, izmene računarskog programa/softvera mogu biti vršene kako od strane IT kompanija tako i od strane klijenata IT kompanija, u zavisnosti od prirode izmena koje se vrše, kao i ukoliko su IT kompanije na odgovarajući način regulisale svoja prava sa zaposlenim ili eksterno angažovanim programerima a koja im daju mogućnost da vrše potrebne izmene. Prema tome, a imajući u vidu potrebe poslovanja IT kompanija, smatramo da je korisno za IT kompanije da ugovorima o radu sa svojim programerima, odnosno ugovorima o narudžbini računarskog programa sa eksterno angažovanim programerima, unapred jasno utvrde svoja prava u vezi sa izmenama računarskih programa/softverima koja za njih budu sačinjena, a kako IT kompanije i njihovi klijenti ne bi bili naknadno ograničene u mogućnostima modifikacija sačinjenog računarskog programa/softvera shodno konkretnim potrebama. Pored toga, i u svakom slučaju, kada se radi o izmenama računarskog programa/softvera koje utiču na suštinu programa, klijenti IT kompanija bi za tako nešto morali da se obrate IT kompaniji koja je računarski program/softver pripremila za njih, dok je IT kompanija ta koja sebi obezbeđuje pravo da takve izmene vrši za potrebe svojih klijenata i to putem pribavljanja dozvole od programera, a što je najbolje učiniti odmah prilikom zaključenja ugovora o radu sa svojim programerima, odnosno ugovora o narudžbini računarskog programa sa eksternim saradnicima.
